Fizik çoğu insan için okul sıralarında kalmış, formüllerle boğuşulan, soyut bir ders gibi görünür. Ama aslında fizik, sabah uyanıp ışığı açtığımız andan gece uyumadan önce yatağımıza girene kadar hayatımızın her yerinde gizlidir. Bir fincan çayı karıştırırken, metrobüste dengesini korumaya çalışan yolcuyu izlerken ya da gökyüzünde bir gökkuşağı belirdiğinde fark etmeden fiziği yaşıyoruz. Bu yazıda, gündelik hayatımızı yöneten görünmez kuralları keşfe çıkacağız.

Çay Karıştırırken Kaşığın Direnci – Eylemsizlik Yasası

Bir bardak çayı karıştırmaya başladığınızda, kaşık ilk anda hareket etmeye direnç gösterir. Çünkü cisimler bulundukları durumu korumak ister. Newton’un birinci yasası olan eylemsizlik

Otobüs Fren Yapınca Öne Savrulmamız – Momentum

Ani fren anında yolcuların öne doğru fırlaması günlük hayatta en çok gördüğümüz fizik deneylerinden biridir. Vücudumuzun hareketini sürdürme eğilimi vardır. Araç durur ama biz durmak istemeyiz. Bu yüzden emniyet kemerleri hayat kurtarır.

Asansörde Ağır ve Hafif Hissetmek – İvmeli Hareket

Asansör yukarı doğru hızlanırken bir anda ağır hissederiz. Aşağı inerken ise hafif. Bu durum, ivmeli hareket ile ağırlık kuvvetinin birleşmesinden doğar. Fizik burada bize, ağırlığın mutlak bir kavram değil, koşullara bağlı bir his olduğunu gösterir.

Uçakta Kulakların Tıkanması – Basınç Farkı

Uçak havalanırken veya alçalırken kulaklarımızda rahatsız edici bir basınç hissi oluşur. Bunun nedeni dışarıdaki hava basıncının hızlı değişmesidir. Küçük bir esneme ya da sakız çiğneme, orta kulak basıncı ile dış ortamı eşitleyerek bu hissi giderir.

Çamaşır Makinesinin Dansı – Merkezkaç Kuvveti

Çamaşır makinesi sıkma programına geçtiğinde çamaşırlar tamburun kenarlarına yapışır. Bunun nedeni merkezkaç kuvvetidir. Tambur dönerken çamaşırlar dışarı savrulmak ister, bu sırada su tamburun deliklerinden dışarı atılır.

Limon Diliminin Suda Yüzmesi – Arşimet Prensibi

Bir bardağa limon attığınızda limon tamamen batmaz. Bunun nedeni Arşimet’in kaldırma kuvvetidir. Suyun yoğunluğundan daha düşük yoğunluğa sahip olan limon, kısmen batıp kısmen yüzer. Aynı ilke koca gemilerin deniz üzerinde batmadan kalmasını da açıklar.

Kahvenin Bardaktan Taşması – Akışkanlar Mekaniği

Sıcak kahveyi hızlıca dökerseniz sıvı kenarlardan taşar. Bunun nedeni ivme ve akışkanlar mekaniğidir. Bardak yavaşça eğildiğinde sıvı düzenli akar, ama hızlı hareketlerde yüzey gerilimi kırılır ve sıvı kontrolsüzce taşar.

Gökyüzünün Mavi Görünmesi – Rayleigh Saçılması

Gökyüzünün mavi olmasının nedeni, kısa dalga boylu ışığın (mavi) atmosferde daha fazla saçılmasıdır. Aynı olay gün batımında kırmızı tonların görünmesine yol açar. Çünkü güneş ışığı atmosferde daha uzun yol alır, mavi ışık dağılır, geriye kırmızı kalır.

Ellerimizi Sürtünce Isınmamız – Sürtünme Kuvveti

Üşüdüğümüzde ellerimizi birbirine sürteriz. Buradaki ısı kaynağı, sürtünmeden doğan kinetik enerjinin ısıya dönüşmesidir. Yani aslında kendi enerjimizi kullanarak ısınırız.

Topun Zıplaması – Enerji Korunumu

Bir topu yere bıraktığımızda seken top her defasında daha az yükseğe çıkar. Çünkü kinetik enerji yere çarpınca elastik enerjiye dönüşür, ama bir kısmı ses ve ısı olarak kaybolur. Enerji korunur, fakat tür değiştirir.

Ayakkabı Bağcıklarının Açılması – Rezonans

Koşarken bağcıkların açılması sinir bozucudur. Bunun nedeni adımlarımızla oluşan titreşimlerin bağcık düğümünü gevşetmesidir. Yani küçük rezonans hareketleri büyük bir çözülmeye yol açar.

Futbol Topunun Falsosu – Magnus Etkisi

Bir futbol topuna falso verildiğinde top havada kıvrılarak gider. Bunun nedeni topun dönmesiyle oluşan hava akımıdır. Bir tarafındaki hava daha hızlı akar, basınç düşer, top yana doğru çekilir. Bu fizik kuralı olmadan futbol bugünkü kadar büyüleyici olmazdı.

Buzun Su Üzerinde Yüzmesi – Yoğunluk

Su donunca yoğunluğu azalır, bu yüzden buz küpleri bardakta yüzer. Eğer buz suyun dibine batsa, göller kışın dipten donar ve sucul yaşam büyük tehlikeye girerdi.

Çamaşır İpinin Eğilmesi – Katenary Eğrisi

İki direk arasına gerilen ip, ortadan aşağı doğru eğilir. Çünkü ağırlık kuvveti ile gerilme kuvveti dengelenir. Matematikte bu eğriye “katenary” denir.

Elektrikli Süpürgenin Çekişi – Basınç Farkı

Süpürge içindeki motor havayı dışarı atar, içeride düşük basınç oluşur. Atmosfer basıncı ise dışarıdaki tozu ve pisliği süpürgenin içine iter. Yani süpürge değil, aslında atmosfer basıncı iş başındadır.

Bisikletin Düşmeden Gitmesi – Açısal Momentum

Bisiklet hareket halindeyken düşmez, çünkü tekerleklerin dönüşü açısal momentum üretir. Jiroskop etkisi denilen bu durum bisikleti dengede tutar. Durdurulduğunda ise bisiklet hemen devrilir.

Fırtınada Kapıların Çarpması – Bernoulli İlkesi

Rüzgârlı havalarda pencereler açıldığında kapılar kendiliğinden çarpar. Bunun nedeni, rüzgârın hızlı akışıyla basıncın düşmesi ve içerideki yüksek basınçlı havanın kapıyı itmesidir.

Gözlük Camlarının Buğulanması – Yoğuşma

Soğuk bir havada maskeyle nefes aldığınızda camlarınız buğulanır. Çünkü sıcak nefesinizdeki su buharı, soğuk cam yüzeyinde yoğunlaşarak minik damlacıklar oluşturur.

Sütün Kaynarken Taşması – Yüzey Gerilimi

Süt kaynadığında su gibi kabarcıklar hemen patlamaz. Çünkü içindeki proteinler kabarcıkları kaplar. Bu yüzden kabarcıklar birikir, yüzey gerilimiyle tutulur ve sonunda taşar.

Mikrodalgada Yemeğin Isınması – Molekül Titreşimi

Mikrodalga fırın, su moleküllerini titreştirerek yiyeceği ısıtır. Elektromanyetik dalgalar görünmezdir ama her gün kullandığımız en somut fiziksel araçlardandır.

Parmak Çıtlatmak – Basınç ve Gaz Kabarcıkları

Parmaklarımızı çıtlattığımızda aslında eklemlerimizdeki gaz kabarcıkları aniden patlar. Bu da ani basınç değişiminden doğan ses dalgalarıdır.

Gökkuşağı – Işığın Kırılması

Yağmurdan sonra gökkuşağı görmemizin nedeni, ışığın su damlacıklarında kırılıp yansıması ve renklerine ayrılmasıdır. Basit bir doğa olayı, gökyüzünde muhteşem bir tabloya dönüşür.

Metal Kaşıkla Çayın Çabuk Soğuması – Isı İletimi

Çayı metal kaşıkla karıştırdığınızda çayın daha çabuk soğuduğunu fark edersiniz. Çünkü metal, ısıyı hızlı iletir.

Yazın Asfaltın Dalgalanması – Genleşme

Sıcak yaz günlerinde asfalt yumuşar ve genleşir. Fizikte tüm maddeler ısınınca genleşir, soğuyunca büzülür.

Kışın Camların Çatlaması – Sıcaklık Farkı

Kışın soğuk cama aniden sıcak su dökerseniz cam çatlar. Çünkü camın bir tarafı genleşirken diğer tarafı sabit kalır, gerilim kırılmaya yol açar.

Karpuzdan “Tık” Sesi Gelmesi – Rezonans

Karpuzun olgun olup olmadığını anlamak için vurulduğunda çıkan sese bakılır. Boşluğun ve suyun oranı sesin frekansını değiştirir.

Uçak Kanatlarının Kaldırma Gücü – Bernoulli

Uçak kanatlarının üstünde hava hızlı akar, basınç düşer. Altında ise basınç yüksek kalır. Bu fark, kanadı yukarı iter ve uçağın havalanmasını sağlar.

Yürürken İleri Gitmek – Etki-Tepki

Adım attığımızda ayağımızı geriye iteriz, zemin de bizi öne iter. Bu Newton’un üçüncü yasasıdır: Her etkiye eşit ve zıt bir tepki vardır./strong>