II. Dünya Savaşı (1939–1945), insanlık tarihinin en kanlı ve en yıkıcı çatışması olarak bilinir. Savaşta İngiltere, Sovyetler Birliği, ABD, Çin ve Fransa "Müttefik Devletler", Almanya, İtalya ve Japonya ise "Mihver Devletleri" olarak yer alır. Savaş, yalnızca askeri güçlerin çarpışmasıyla değil; diplomatik hamleler, teknolojik gelişmeler, ekonomik kaynakların kontrolü ve ideolojik mücadelelerle de şekillenmiştir. Ancak bu uzun ve karmaşık savaşın seyrini kökten değiştiren bazı dönüm noktaları vardır. Bu yazıda, savaşın gidişatını belirleyen beş kritik olayı inceleyeceğiz.
1-Barbarossa Harekâtı ve Sovyet Direnişi
22 Haziran 1941’de Nazi Almanyası, tarihin en büyük kara harekâtlarından biri olan Barbarossa Harekâtı ile Sovyetler Birliği’ne saldırdı. Hitler, Sovyetler’i birkaç ay içinde çökertmeyi, Moskova ve Leningrad gibi stratejik merkezleri ele geçirerek doğuda mutlak bir üstünlük kurmayı planlıyordu. Ancak işler planlandığı gibi gitmedi.
Alman ordusu (Wehrmacht) başlangıçta hızlı ilerlese de, Sovyetler’in beklenmedik ölçüde güçlü direnişi ve geniş coğrafyanın zorlukları saldırıyı yavaşlattı. Ayrıca, Rus kışı Almanların hiç beklemediği bir engel oldu. Tanklar ve askerler dondu, ikmal hatları çöktü. Hitler’in kısa süreli zafer planı uzun süreli bir yıpratma savaşına dönüştü.
Barbarossa Harekâtı, savaşın dönüm noktalarından biriydi çünkü Almanya artık iki cephede savaşmak zorunda kaldı. Batıda İngiltere’ye karşı sonuçsuz hava saldırıları devam ederken, doğuda Sovyetler’in bitmeyen insan gücü ve sanayi kapasitesi Almanya’yı zorluyordu.
Eğer Barbarossa başarılı olsaydı, II. Dünya Savaşı çok farklı sonuçlanabilirdi. Ancak bu başarısızlık, Nazi Almanyası’nın yenilgi yoluna girmesini hızlandırdı.
2-Stalingrad Muharebesi (1942–1943)
II. Dünya Savaşı’nın en kanlı muharebesi olan Stalingrad, hem psikolojik hem de stratejik açıdan kırılma noktasıydı. Hitler, petrol kaynaklarına giden yolu açmak ve Sovyet moralini yok etmek için Stalingrad’ı almak istiyordu.
Başlangıçta Alman birlikleri şehri büyük ölçüde kuşattı. Fakat Sovyetler, “Bir adım geri yok!” emriyle direndi. Sokak sokak, bina bina süren çarpışmalar Alman ordusunu tüketti. 1942 kışında Sovyetler büyük bir karşı taarruz başlattı ve 300.000’den fazla Alman askeri kuşatma altında kaldı. Paulus’un sayısız teslim olma isteğine karşı Hitler olumsuz yanıt verdi. Bu teslim olma isteğini sonuçsuz bırakmak adına Hitler en son olarak Paulus’a Mareşal ünvanı vermiştir. Ancak kuşatma altındaki ordusunun çaresizliğini gören Paulus bütün olumsuzluklara rağmen teslim olmuştur.
Stalingrad’da alman ordusu yaklaşık olarak 200.000 askerini olumsuz hava koşulları, savaş durumları, yetersiz ekipman vs. durumlarından dolayı kaybetmiştir. Kalan 100.000 askerinde esir kamplarından, esaretten dolayı 5000 tanesinin evlerine dönebildiği söylenmektedir.
Stalingrad, Hitler’in “yenilmezlik” mitini yıktı. Bu savaş sadece askeri kayıplar açısından değil, propaganda açısından da büyük darbe oldu.
Sovyetler, bu zaferden sonra moral üstünlüğü ele geçirdi ve doğu cephesinde inisiyatif Almanya’dan Sovyetler’e geçti.3-Normandiya Çıkarması – D-Day (6 Haziran 1944)
Avrupa’da Nazi işgalinin sonunu getiren en önemli adım Normandiya Çıkarması oldu. Müttefikler, tarihin en büyük amfibi harekâtını gerçekleştirerek Fransa’nın kuzey sahiline çıkarma yaptı.
Bu operasyonun başarısı için aylarca hazırlık yapıldı. Yanıltma operasyonları ile Almanlar, çıkarmanın Pas-de-Calais bölgesinde olacağına inandırıldı. Ancak gerçek çıkarma Normandiya kıyılarında oldu. İlk gün binlerce asker hayatını kaybetse de Müttefikler köprübaşı kurmayı başardı.
Ardından Fransa hızla özgürleştirildi, Paris birkaç ay içinde kurtarıldı. Normandiya’nın ardından Müttefikler batıdan, Sovyetler doğudan ilerledi. Böylece Almanya çift yönlü kuşatma altına girdi ve savaşın sonu yaklaşmaya baladı. Nazi Almanyası hızla kan kaybediyordu.
Normandiya sadece askeri değil, siyasi olarak da kritik bir dönüm noktasıdır. Çünkü bu çıkartma, ABD ve İngiltere’nin Avrupa’daki kalıcı varlığını sağlamlaştırıp, Sovyetler’in Batı Avrupa’yı tamamen ele geçirmesini engellemiştir.
4-Midway Muharebesi (Haziran 1942)
Pasifik Cephesi’nde dönüm noktası sayılan Midway Muharebesi, ABD’nin Japonya karşısında üstünlüğü ele geçirmesini sağladı. Pearl Harbor baskınından sonra Japonya hızla genişlemişti. Ancak Midway’de işler tersine döndü.
ABD istihbaratı Japon telsiz konuşmalarının şifrelerini çözmeyi başardı. Bu sayede Japon donanmasının planlarını önceden öğrenen Amerikan uçak gemileri, Japonların dört büyük uçak gemisini batırdı. Buna karşılık ABD yalnızca bir gemi kaybetti.
Midway’den sonra Japonya saldırı pozisyonunu kaybetti ve savunmaya çekildi. ABD ise ada atlama stratejisi ile Japonya’ya doğru ilerlemeye başladı. Bu muharebe olmasa, Pasifik’te savaş çok daha uzun sürebilirdi.
5-Hiroşima ve Nagazaki’ye Atom Bombası Atılması (Ağustos 1945)
II. Dünya Savaşı’nı kesin olarak bitiren olay, atom bombalarının kullanılması oldu. ABD, Japonya’yı teslim olmaya zorlamak için 6 Ağustos 1945’te Hiroşima’ya, 9 Ağustos’ta ise Nagazaki’ye atom bombası attı.
Hiroşima’da yaklaşık 140.000 kişi, Nagazaki’de ise 70.000 kişi hayatını kaybetti. Japonya, bu yıkımın ardından 15 Ağustos 1945’te teslim olmak zorunda kaldı. Böylece savaş resmen sona erdi.
Atom bombası, sadece II. Dünya Savaşı’nı değil, 20. yüzyılın tüm jeopolitik dengelerini değiştirdi. Soğuk Savaş’ın temeli burada atıldı. Artık savaşlar yalnızca tank ve tüfekle değil, nükleer tehditlerle de şekilleniyordu.
II. Dünya Savaşı, tek bir cephede veya tek bir olayla kazanılmadı. Ancak yukarıda sayılan 5 gelişme, savaşın yönünü değiştiren kırılma anları oldu. Bu kırılma anlarının haricinde tarihe geçen çok önemli gelişmeler de olmuştur.
- Almanlar haberleşme için Enigma şifreleme makinesini kullanıyorlardı. İngiltere’de Alan Turing ve ekibi, Enigma’nın şifrelerini çözerek Müttefiklere büyük avantaj sağladı. Hatta bu gelişmenin savaşı yaklaşık iki yıl daha kısalttığı söylenir.
- Nazi almanyasının geliştirdiği ilk balistik ve seyir füzeleri V-1 ve V-2 füzeleri.
- Savaşın sonlarına doğru yine Almanya’nın ürettiği Me-262 jet uçağı.
- Penisilin savaşta geniş ölçüde ilk defa kullanılmaya başlanması.
- Abd’nin Gizli Nükleer Programı (Manhattan Projesi) ilk defa Atom Bombası üretti.
- İngiltere’nin Radar Teknolojisi sayesinde, Almanların Hava saldırıları önlenebildi.
