Osmanlı Devleti'nin 36 Padişahının Tarihi Yolculuğu

Osmanlı Devleti’nin tarihi, aslında 36 padişahın hikâyesidir. 1299’da küçük bir uç beyliğinden doğan bu devlet, 1922’de son padişah Vahdettin’in İstanbul’dan ayrılışıyla tarih sahnesinden çekildi. Bu süreçte padişahların kimi fetihleriyle çağ açtı, kimi kanunlarıyla düzen kurdu, kimi de çalkantılarla tarihe ibretlik dersler bıraktı.

Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi Padişahları (1299–1453)

Osman Gazi (1299–1324)

1. Osmanlı Devleti’nin kurucusu.
2. Söğüt’te küçük bir beylikten devlet çıkardı.
3. Adaletli kişiliğiyle çevresinde sevildi.
4. İlginç not: Rüyasında Şeyh Edebali’nin göğsünden çıkan bir ayın kendi göğsüne doğduğunu ve oradan bir çınar ağacının büyüdüğünü görmesi, “Osmanlı çınarı” metaforunun kaynağıdır.

Orhan Gazi (1324–1362)

1. Bursa’yı fethedip başkent yaptı
2. İlk Osmanlı Medresesini kurdu.
3. Bizans İmparatoru’nun kızıyla evlenerek siyaset oyununda da başarılı oldu.
4. İlk Rumeli'ye geçiş bu dönemde oldu.
5. İlk düzenli Osmanlı ordusu (yaya ve müsellem) onun zamanında kuruldu.

I. Murad (Hüdavendigâr) (1362–1389)

1. Edirne’yi fethedip başkent yaptı.
2. Balkanlarda kalıcı hâkimiyet sağladı.
3. Osmanlı’nın ilk defa pençik sistemi ile devşirme çocuklardan orduya asker toplaması onun döneminde başladı.
4. Kosova Savaşı’nda şehit düştü.

Yıldırım Bayezid (1389–1402)

1. Hızlı hareket kabiliyeti nedeniyle “Yıldırım” lakabını aldı.
2. Anadolu’daki Türk beyliklerini Osmanlı’ya bağlamaya çalıştı.
3. İstanbul’u ilk kez kuşatan padişahtır.
4. Ancak 1402’de Timur’a yenilerek esir düştü. Bu yenilgi Fetret Devrini başlattı.

Çelebi Mehmet (1413–1421)

1. Fetret Devri’ni bitirip devleti topladığı için “ikinci kurucu”dur.
2. Siyasi becerisiyle iç karışıklıkları dindirdi.

II. Murad (1421–1451)

1. Varna ve II. Kosova zaferleriyle Avrupa’da Osmanlı’nın kalıcı olduğunu gösterdi.
2. İki kez tahtı bırakan nadir padişahlardan biridir.
3. TOğlu II. Mehmet’e tahtı bırakıp Manisa’ya çekildi, ama Haçlı tehlikesi artınca tekrar orduya dönmek zorunda kaldı.

Osmanlı Devleti’nin Yükselme Dönemi Padişahları (1453–1579)

Fatih Sultan Mehmet (1451–1481)

1. 1453’te İstanbul’u fethederek Orta Çağ’ı kapatıp Yeni Çağ’ı açtı.
2. Çok yönlü bir liderdi: Matematikten sanata, hukuktan askeri stratejiye kadar geniş bir bilgi birikimine sahipti.
3. Karizmatik kişiliğiyle Avrupalıların gözünde hem korku hem hayranlık uyandırdı.
4. “Kanunnâme-i Âl-i Osman” ile devletin hukuki temellerini attı.

II. Bayezid (1481–1512)

1. Daha sakin ve dindar bir padişahtı.
2. Denizcilikte büyük atılımlar oldu, Kemal Reis gibi ünlü denizciler onun döneminde parladı.
3. Ancak kardeşi Cem Sultan meselesi onun için büyük bir dert oldu.

Yavuz Sultan Selim (1512–1520)

1. Sert mizacıyla tanınır.
2. 1514 Çaldıran Savaşı’nda Safevîleri, 1517 Ridaniye’de Memlükleri mağlup etti.
3. Halifelik Osmanlı’ya geçti, bu sayede Osmanlı sadece siyasi değil, dini bir güç haline de geldi.

Kanuni Sultan Süleyman (1520–1566)

1. En uzun süre tahtta kalan Osmanlı padişahı (46 yıl).
2. Avrupalılar ona “Muhteşem Süleyman” dedi.
3. Zigetvar Seferi sırasında vefat etti.
4. Kanunlarıyla iç düzeni sağladı; bu yüzden “Kanuni” diye anıldı.
5. Aynı zamanda şairdi, “Muhibbi” mahlasıyla divan şiiri yazdı.

II. Selim (1566–1574)

1. “Sarı Selim” olarak bilinir.
2. Daha çok içkiye düşkünlüğüyle tanınır ama Kıbrıs’ın fethi onun dönemindedir.
3. Osmanlı donanması İnebahtı’da yenilgiye uğrasa da devlet hâlâ güçlüydü.

III. Murad (1574–1595)

1. Osmanlı’nın geniş sınırlarını yönetmekte zorlandığı bir dönem.
2. Saray hayatında yozlaşmaların başladığı kabul edilir.
3. Buna rağmen doğuda Safevîlere karşı kazandığı zaferler önemlidir.

Osmanlı Devleti’nin Duraklama Dönemi Padişahları (1579–1699)

III. Mehmet (1595–1603)

1. Tahta çıktığında 19 kardeşini boğdurtarak Osmanlı tarihindeki en trajik “kardeş katli”ni gerçekleştirdi.
2. 1596 Haçova Meydan Muharebesi’nde Avusturya Arşidüklüğü ve Erdel Prensliği kuvvetlerine karşı kazandığı büyük bir zafer kazandı.
3. Ancak iç isyanlar artmaya başladı; Anadolu’da Celali İsyanları patlak verdi.

I. Ahmed (1603–1617)

1. Kardeş katlini kaldıran padişah oldu. Onun yerine “ekber ve erşed” sistemi (en yaşlı ve aklı başında olan hanedan üyesi tahta çıkar) getirildi.
2. Sultanahmet Camii’ni yaptırdı; “Mavi Cami” olarak bilinir.
3. Osmanlı’da ilk kez şehzadeler sancaklara gönderilmemeye başlandı, bu durum eğitim zafiyetine yol açtı.

I. Mustafa (1617–1618, 1622–1623)

1. Zihinsel sağlığı yerinde değildi. İki kez kısa süre tahtta kaldı.
2. Halk arasında “Deli Mustafa” diye anılır.

II. Osman – Genç Osman (1618–1622)

1. Reformist bir padişahtı. Yeniçeri ocağını kaldırmak istedi, bu yüzden Yeniçeriler tarafından öldürüldü.
2. Osmanlı tarihinde yeniçeriler tarafından öldürülen ilk padişahtır.
3. Henüz 18 yaşındaydı, gençliğinin enerjisi ve yenilikçi fikirleriyle hatırlanır.

IV. Murad (1623–1640)

1. Sert disiplin anlayışıyla tanınır.
2. Tütün, kahve, içki yasağı getirdi. Geceleri kılık değiştirerek sokaklarda denetim yaptığı anlatılır.
3. 1628’de kardeşi Bayezid’i, ardından 1633’te kardeşi Süleyman’ı öldürttü.
4. En büyük başarısı 1638 Kasrı Şirin Antlaşmasıdır; Osmanlı-Safevî sınırları büyük ölçüde bugünkü Türkiye-İran sınırı oldu.

Sultan İbrahim (1640–1648)

1. Psikolojik sorunları nedeniyle “Deli İbrahim” diye anılır.
2. Sarayda lüks ve israfı artırdı.
3. Haremdeki kadınların siyasette etkisi arttı; bu döneme “Kadınlar Saltanatı” denildi.
4. Ulema ve devlet adamlarının desteğiyle tahttan indirildi ve öldürüldü.

IV. Mehmet – Avcı (1648–1687)

1. En uzun süre tahtta kalan Osmanlı padişahlarından biridir (39 yıl).
2. Av merakından dolayı “Avcı” lakabıyla tanındı.
3. Köprülü Mehmed Paşa ve oğlu Fazıl Ahmed Paşa gibi sadrazamların güçlü idaresiyle Osmanlı toparlandı.
4. 1683 II. Viyana Kuşatması’nda başarısız olundu; bu, Osmanlı için Avrupa karşısında gerilemenin başlangıcı sayılır.

II. Süleyman (1687–1691)

1. Zayıf iradeli bir padişahtı.
2. Osmanlı bu dönemde askeri olarak çözülmeye başladı.

II. Ahmed (1691–1695)

1. Kısa süren saltanatında Osmanlı ordusu büyük kayıplar verdi.

II. Mustafa (1695–1703)

1. Osmanlı’nın “gerileme” sürecini hızlandıran 1699 Karlofça Antlaşması onun döneminde imzalandı.
2. Karlofça Antlaşması ile Osmanlı ilk kez büyük toprak kayıpları yaşadı; devlet artık savunmaya geçmişti.

Osmanlı Devleti’nin Gerileme Dönemi Padişahları (1703–1792)

III. Ahmed (1703–1730)

1. Lale Devri onun dönemindedir. Sanat, mimari, edebiyat ve eğlencede büyük bir canlılık yaşandı.
2. Matbaa ilk kez kullanılmaya başlandı (İbrahim Müteferrika).
3. Ancak lüks ve sefahate tepki olarak Patrona Halil İsyanı patladı, tahttan indirildi.

I. Mahmud (1730–1754)

1. Lale Devri sonrası toparlanma çabalarıyla tanındı.
2. İran ve Avusturya’ya karşı başarılı seferler yapıldı.

III. Osman (1754–1757)

1. Kısa süre tahtta kaldı. Halktan uzak ve içine kapanık bir padişahtı.

III. Mustafa (1757–1774)

1. Reform yanlısıydı, özellikle orduyu güçlendirmeye çalıştı.
2. Rusya ile yapılan savaşlar Osmanlı için ağır kayıplarla sonuçlandı.

I. Abdülhamid (1774–1789)

1. 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı büyük prestij kaybetti.
2. Bu antlaşmayla Kırım bağımsız oldu ve Osmanlı ilk kez Müslüman bir toprağı kaybetti.

III. Selim (1789–1807)

1. Nizam-ı Cedid reformlarıyla modernleşme çabaları başlattı.
2. Yeni bir ordu kurmaya çalıştı, ancak Yeniçeriler tarafından tahttan indirildi.
3. Osmanlı’da Batılılaşma hareketlerinin öncülerindendir.

Osmanlı Devleti’nin Dağılma Dönemi Padişahları (1808–1876)

II. Mahmud (1808–1839)

1. “Osmanlı’nın son büyük padişahı” olarak anılır.
2. 1826’da Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdı. (Vaka-i Hayriye).
3. Kıyafet reformu yaptı, fes kullanımını yaygınlaştırdı.
4. Modern okullar açtırdı, devlet teşkilatını yeniden düzenledi.

Abdülmecid (1839–1861)

1. Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanları ; onun zamanında ilan edildi.
2. Batılılaşma hız kazandı.
3. Dolmabahçe Sarayı yaptırıldı.

Abdülaziz (1861–1876)

1. Donanmayı güçlendirdi.
2. Avrupa seyahatine çıkan ilk Osmanlı padişahıdır.
3. Fakat ekonomik sıkıntılar ve isyanlar yüzünden tahttan indirildi.

V. Murad (1876)

1. Akıl sağlığı sorunları nedeniyle yalnızca 93 gün tahtta kaldı.

II. Abdülhamid (1876–1909)

1. En uzun süre tahtta kalan padişahlardan biri.
2. Kızıl Sultan ve Ulu Hakan gibi farklı lakaplarla anılır.
3. Meşrutiyeti ilan etti ama sonra kapattı.
4. Modern okullar, hastaneler açtırdı, demiryolu projelerine büyük önem verdi (Hicaz Demiryolu).
5. 1909’da İttihat ve Terakki tarafından tahttan indirildi.

Osmanlı Devleti’nin Yıkılış Dönemi Padişahları (1909–1922)

V. Mehmed Reşad (1909–1918)

1. İttihat ve Terakki’nin etkisi altında kaldı.
2. Osmanlı, I. Dünya Savaşı’na onun döneminde girdi.
3. Çanakkale Zaferi ve Kut’ül Amare bu dönemde yaşandı, ancak savaşın sonunda Osmanlı büyük kayıplar verdi.

VI. Mehmed Vahdettin (1918–1922)

1. Osmanlı’nın son padişahı.
2. Mondros Mütarekesi ve Sevr Antlaşması onun dönemindedir.
3. Böylece 623 yıllık Osmanlı padişahlığı resmen sona erdi.